آشنایی با انواع حساسیت دندانپزشکی و درمان آن

آلرژی دندانپزشکی یکی از موضوعات مهم اما اغلب نادیده گرفته شده در دندانپزشکی است. بسیاری از بیماران با مشکلاتی مانند خارش، سوزش یا حتی تنگی نفس پس از درمان دندانی مواجه می شوند، بدون اینکه بدانند ممکن است دچار آلرژی به مواد دندانپزشکی یا حساسیت به مواد دندانپزشکی باشند. تشخیص زودهنگام و آگاهی از مواد حساسیت زا می تواند از عوارض جدی جلوگیری کند.

حساسیت یا آلرژی دندانپزشکی چیست؟

آلرژی یا حساسیت دندانپزشکی به پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به مواد مصرفی در حین درمان دندانپزشکی گفته می شود. این واکنش می تواند نسبت به مواد پرکننده، داروهای بی حسی، لاتکس یا حتی داروهای تجویزی باشد.

علائم حساسیت به مواد دندانپزشکی

علائم حساسیت به مواد دندانپزشکی می توانند موضعی یا سیستمیک باشند. شناسایی آن ها در مراحل اولیه بسیار حیاتی است:

• خارش پوست یا دهان: ممکن است در ناحیه تماس با ماده آلرژی زا رخ دهد.
• قرمزی یا کهیر: نشانه تحریک ایمنی نسبت به ماده آلرژن.
• سوزش زبان یا لب ها: در اثر تماس با مواد پرکننده یا داروهای بی حسی.
• تورم لب، زبان یا صورت: یکی از هشدارهای مهم برای بروز آلرژی شدید.
• تنگی نفس یا خس خس سینه: می تواند نشانه آلرژی تنفسی یا آنافیلاکسی باشد.
• سرگیجه یا تهوع: گاهی به دلیل حساسیت به مواد بی حسی دندانپزشکی ایجاد می شود.
• آنافیلاکسی: واکنش بسیار شدید که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

رایج ترین مواد حساسیت زا در دندانپزشکی

در روند درمان های دندانپزشکی، از مواد شیمیایی و ابزارهای متنوعی استفاده می شود. هر یک از این مواد ممکن است در افراد خاص موجب حساسیت به مواد دندانپزشکی یا آلرژی به مواد دندانپزشکی شوند. در ادامه، مواد رایج حساسیت زا را معرفی می کنیم:

حساسیت به لاتکس

لاتکس از رایج ترین دلایل آلرژی دندانپزشکی است. در دندانپزشکی نیز دستکش های لاتکس یا وسایل دارای لاتکس می توانند باعث خارش، کهیر یا تورم در پوست یا مخاط دهان شوند.

حساسیت به آمالگام و کامپوزیت

آمالگام: آلیاژهایی مانند جیوه، نقره و قلع که ممکن است در برخی افراد باعث آلرژی به مواد دندانپزشکی شوند.

کامپوزیت: دارای رزین هایی است که در افراد حساس ممکن است موجب حساسیت به مواد دندانپزشکی یا تحریک مخاط شود.

حساسیت به مواد قالب گیری

آلژینات و پلی اتر از مواد پرکاربرد قالب گیری هستند. برخی از این مواد در بیماران باعث بروز علائم خفیف یا شدید حساسیت به مواد دندانپزشکی می شوند.

حساسیت به مواد بی حسی موضعی

داروهایی مانند لیدوکائین یا آرتیکائین ممکن است واکنش آلرژیک ایجاد کنند. حساسیت به لیدوکائین در دندانپزشکی، به‌ویژه در افرادی که زمینه آلرژی دارند، قابل توجه است. گاهی بیماران دچار حساسیت به مواد بی حسی دندانپزشکی یا حتی حساسیت به آمپول دندانپزشکی می شوند.

انواع آلرژی های مربوط به دندانپزشکی

آلرژی دندانپزشکی ممکن است به اشکال مختلف بروز کنند، از واکنش های موضعی خفیف گرفته تا واکنش های سیستمیک خطرناک. در این بخش با انواع آلرژی های مربوط به دندانپزشکی آشنا می شویم:

آلرژی تماسی

واکنشی است که به دنبال تماس مستقیم پوست یا مخاط دهان با ماده آلرژی زا ایجاد می شود. مثال: خارش لب پس از تماس با دستکش لاتکس. این نوع رایج ترین نوع آلرژی به مواد دندانپزشکی محسوب می شود.

آلرژی تنفسی

وقتی مواد معلق در هوا مانند ذرات قالب گیری یا پودر لاتکس وارد دستگاه تنفسی شوند، ممکن است موجب عطسه، سرفه، آبریزش بینی یا حتی خس خس سینه شوند. این نوع آلرژی دندانپزشکی بیشتر در کارمندان کلینیک ها دیده می شود.

آلرژی دارویی

شامل واکنش به داروهای بی حسی یا آنتی بیوتیک هاست. حساسیت به لیدوکائین در دندانپزشکی، حساسیت به مواد بی حسی دندانپزشکی و حساسیت به آمپول دندانپزشکی در این گروه قرار دارند. واکنش ممکن است خفیف یا تهدید کننده زندگی باشد.

واکنش های سیستمیک

در موارد نادر، آلرژی می تواند سیستم ایمنی را به طور گسترده فعال کند. علائمی مانند افت فشار خون، استفراغ، ضعف شدید یا آنافیلاکسی نشانه این نوع واکنش است که در بیماران با سابقه آلرژی شدید دیده می شود.

نحوه تشخیص حساسیت های دندانپزشکی

برای تشخیص دقیق حساسیت به آمپول دندانپزشکی یا آلرژی به مواد دندانپزشکی، پزشک مراحل زیر را انجام می دهد:

• بررسی کامل سوابق بیمار و حساسیت های قبلی
• پچ تست برای تشخیص حساسیت به مواد دندانپزشکی تماسی
• آزمایش IgE برای بررسی آلرژی سیستمیک
• تست موضعی برای داروهای بی حسی در دوز پایین

روش های پیشگیری آلرژی دندانپزشکی

پیشگیری از آلرژی به مواد دندانپزشکی ساده تر از چیزی است که تصور می شود. اگر سابقه آلرژی دارید یا می خواهید از بروز حساسیت به مواد دندانپزشکی جلوگیری کنید، رعایت چند نکته می تواند احتمال واکنش را بسیار کاهش دهد. در ادامه با راهکارهای ساده ولی مؤثر آشنا می شوید.

اطلاع رسانی دقیق به دندانپزشک

در اولین قدم، باید دندانپزشک را از هر نوع حساسیتی که قبلا داشته اید باخبر کنید. این حساسیت دندانپزشکی ممکن است به دارو، مواد غذایی، فلز، یا حتی رنگ مو باشد. اطلاع دادن به موقع، کمک می کند تا پزشک از موادی که می توانند باعث حساسیت به لیدوکائین در دندانپزشکی یا دیگر مشکلات شوند، استفاده نکند.

درخواست استفاده از مواد جایگزین

اگر نسبت به موادی مانند لاتکس، آمالگام یا لیدوکائین حساسیت دندانپزشکی دارید، دندانپزشک می تواند از مواد دیگری استفاده کند که احتمال ایجاد آلرژی به مواد دندانپزشکی را به حداقل می رسانند. برای مثال، دستکش بدون لاتکس یا بی حسی های فاقد نگهدارنده مناسب هستند.

بررسی تست های پوستی در موارد خاص

اگر سابقه حساسیت شدید دارید، می توانید با مشورت پزشک، تست های حساسیت (مانند پچ تست) انجام دهید. این کار به خصوص برای جلوگیری از حساسیت به آمپول دندانپزشکی یا حساسیت به مواد بی حسی دندانپزشکی بسیار مفید است.

کنترل استرس قبل از درمان

استرس می تواند حساسیت های پنهان را تشدید کند. اگر از درمان دندانپزشکی می ترسید، حتما قبل از شروع با پزشک صحبت کنید. تنفس آرام، مشاوره و حتی مصرف داروهای آرام بخش در صورت نیاز، به کاهش خطر آلرژی دندانپزشکی کمک می کند.

روش های درمان حساسیت دندانپزشکی

اگر پس از درمان دچار علائمی مثل خارش، تورم یا تنگی نفس شدید، ممکن است دچار حساسیت به مواد دندانپزشکی شده باشید. مهم است که بتوانید این واکنش ها را بشناسید و به درستی درمان کنید. در ادامه، روش های درمان حساسیت دندانپزشکی بررسی می کنیم.

درمان خانگی حساسیت دندانپزشکی

در بسیاری از موارد، علائم حساسیت به مواد دندانپزشکی مانند خارش پوست، قرمزی یا سوزش خفیف هستند. در این حالت می توانید:

• از کمپرس سرد برای کاهش التهاب استفاده کنید
• مایعات فراوان بنوشید
• با مشورت پزشک، آنتی هیستامین مصرف کنید
• این اقدامات درمان حساسیت دندانپزشکی علائم را در عرض چند ساعت کاهش می دهند.
• مراجعه فوری در موارد متوسط تا شدید

اگر دچار علائم شدیدتر مانند تورم زبان یا لب، تنگی نفس، یا افت فشار شدید شدید، بلافاصله به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان دهنده حساسیت به لیدوکائین در دندانپزشکی یا حتی آنافیلاکسی باشند که نیاز به درمان فوری دارد.

استفاده از داروهای خاص

در موارد متوسط آلرژی دندانپزشکی، پزشک ممکن است داروهایی مانند:

• آنتی هیستامین قوی
• کورتون خوراکی یا تزریقی
• داروهای تنفسی یا اسپری

این نوع درمان حساسیت دندانپزشکی به خصوص برای کسانی که دچار حساسیت به مواد بی حسی دندانپزشکی یا حساسیت به آمپول دندانپزشکی شده اند، بسیار کاربردی هستند.

جمع بندی

اگرچه آلرژی به مواد دندانپزشکی یا حساسیت دندانپزشکی در همه بیماران دیده نمی شود، اما آگاهی از علائم و مواد حساسیت زا، نقش مهمی در ایمنی درمان دارد. در صورت تجربه هر گونه علائم مشکوک، با پزشک خود مشورت کنید تا در مراجعات بعدی دچار مشکل نشوید. شناخت زودهنگام علائم حساسیت به مواد دندانپزشکی می تواند جان بیمار را نجات دهد.